Θέτοντας όρια

Η οριοθέτηση ενός παιδιού είναι η αρχή για μια καλή συνεργασία και αρμονική συνύπαρξη μαζί του, καθώς και με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.

Ένα οριοθετημένο παιδί μπορεί να υπακούσει σε κανόνες, ελέγχει τον εαυτό του και μπορεί να ενεργήσει ομαλά σε μια ομάδα.

Όσο πολύτιμη είναι η οριοθέτηση, άλλο τόσο δύσκολη είναι η εφαρμογή της, καθώς χρειάζεται να έχουμε υπομονή, επιμονή και σταθερότητα.

Η οριοθέτηση μπορεί να ξεκινήσει ακόμα και σε παιδί μικρής ηλικίας, λαμβάνοντας υπόψιν μας τον χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία του.

Αρχή όλων είναι, πρώτα από όλα, να έχουμε θέσει εμείς όρια στον εαυτό μας και να μπορούμε να τα τηρήσουμε!

Μερικές χρήσιμες συμβουλές που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας, καθώς ξεκινάμε να εφαρμόζουμε κανόνες και όρια, είναι οι εξής.

• Ο καλύτερος τρόπος για να εκφράσει ένα παιδί τη δυσαρέσκειά του με τους μεγάλους είναι να προσπαθεί συνεχώς να παραβιάζει τα όρια που του τίθενται.
• Τα όρια δεν είναι ίδια για όλους, είναι διαφορετικά για κάθε παιδί και για κάθε γονέα.
• Τα όρια πρέπει να συμβαδίζουν με την εξέλιξη του παιδιού και να προσαρμόζονται στα χαρακτηριστικά της ηλικίας του.
• Δώστε χρόνο και χώρο στην οριοθέτηση, μην κάνετε και άλλα πράγματα μαζί!
• Τα παιδιά δέχονται τα όρια μόνο όταν είναι σαφή και αναγνωρίσιμα.
• Κατά την οριοθέτηση είναι σημαντική η επαφή με το παιδί: χαμηλώστε ώστε να έρθετε στο ύψος του, κοιτάξτε το στα μάτια, αγγίξτε το ώστε να εισπράξει τη σοβαρότητα όσων λέτε.
• Τα όρια είναι για να ξεπερνιούνται! Μεγαλώνω σημαίνει ξεπερνάω τα όριά μου και πάω για άλλα!
• Μια μόνιμα αρνητική συμπεριφορά του παιδιού είναι πιθανό να μας δίνει "σήμα" ότι τα όρια που του έχουμε θέσει είναι πολύ στενά και ασφυκτικά.
• Απαραίτητη προϋπόθεση για να βάλουμε όρια στους άλλους είναι να βάλουμε καταρχήν όρια στον εαυτό μας.
• Είναι συνήθως πιο εύκολο να το καταλάβουμε όταν τα παιδιά παραβιάζουν τα δικά μας όρια, παρά όταν εμείς παραβιάζουμε τα όρια των παιδιών μας.
• Προσέξτε κατά την οριοθέτηση να συμφωνεί το περιεχόμενο όσων λέτε με την έκφραση και τη στάση του σώματός σας.
• Δεν είναι όλα τα θέματα το ίδιο σημαντικά: ξεχωρίστε ποια επιδέχονται διαπραγμάτευση και ποια όχι.
• Αξιολογήστε ποιες μάχες δεν είναι τόσο σημαντικές και μπορούμε να τις αφήσουμε να χαθούν.
• Μιλήστε για τον εαυτό σας, τις προσωπικές σας δυσκολίες και τα συναισθήματα. Βοηθάει στο να θέσετε με ευκρίνεια τα δικά σας όρια και να αποφύγετε άγονες αντιπαραθέσεις με το παιδί.
• Θέστε τα όριά σας εξαρχής και μείνετε πιστοί σε αυτά. Αποφύγετε τη σωματική επαφή με το παιδί όταν η ένταση έχει ήδη κλιμακωθεί, είναι εύκολο να μετατραπεί σε χειροδικία.
• Όταν τα πράγματα δυσκολεύουν πολύ, επιλέξτε μεθόδους άμεσης αποσυμπίεσης: ένα κάθετο όχι, η απομάκρυνση από το πεδίο μάχης, το χιούμορ, μπορεί να βοηθήσουν στο να δώσετε σε εσάς και στο παιδί σας λίγο αέρα. Επανέλθετε αργότερα και συζητήστε τι έγινε, καθώς και εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης.
• Συμφωνείτε στο ότι διαφωνείτε
• Απλοποιήστε τη ζωή των παιδιών σας, μειώνοντας στο ελάχιστον τον αριθμό των κανόνων που επιβάλλονται μέσα στο σπίτι και κρατώντας μόνο αυτούς που έχουν νόημα για όλους

Στον δρόμο της οριοθέτησης πιθανότατα να συναντήσετε εμπόδια, αλλά και επιτυχίες.

Θα χρειαστεί να επιβραβεύσετε, αλλά και να "τιμωρήσετε" το παιδί για τις επιθυμητές, αλλά και μη αποδεκτές συμπεριφορές, αντίστοιχα.

Επιβράβευση – «Τιμωρία»

• Διαχωρίστε την ενθάρρυνση από τον έπαινο. Δεν πρόκειται για το ίδιο πράγμα, ούτε έχει τα ίδια αποτελέσματα. Ο έπαινος είναι ένα είδος ανταμοιβής. Καλλιεργεί ένα αίσθημα ανταγωνισμού. Από την άλλη πλευρά, η ενθάρρυνση δίνεται για την προσπάθεια ή για τη βελτίωση, όσο μικρή και ελάχιστη κι αν είναι.
• Οι συνέπειες – τόσο οι αμοιβές, όσο και οι τιμωρίες – που τα παιδιά αποκομίζουν από τη συμπεριφορά τους πρέπει να μην απέχουν χρονικά από την συμπεριφορά και να ακολουθούν τη συμπεριφορά κάθε φορά που το παιδί ενεργεί με αυτόν τον τρόπο (ταχύτητα & συνέπεια).
• Πρόγραμμα παροχής-αφαίρεσης αμοιβών: Σύμφωνα με αυτό, παρέχουμε από την αρχή της ημέρας όλους τους θετικούς ενισχυτές (αμοιβές) στο παιδί και το παιδί θα πρέπει επιδεικνύοντας την επιθυμητή συμπεριφορά να τους διατηρήσει, σε αντίθετη περίπτωση αφαιρούνται. Επίσης, οι πιο συχνές (καθημερινές) ευκαιρίες για επιβράβευση βοηθούν περισσότερο από τις αμοιβές που δίνονται για την επιτυχία μακροπρόθεσμων στόχων.
• Πειθαρχία σημαίνει διδασκαλία, όχι τιμωρία.

Συναισθηματική αγωγή

• Σε βασικές γραμμές, ο γονιός που ασκεί συναισθηματική αγωγή αποδέχεται όλα τα συναισθήματα του παιδιού του, αλλά όχι όλες τις συμπεριφορές, θέτει όρια στην αρνητική συμπεριφορά του παιδιού και το μαθαίνει πώς να χειρίζεται τα συναισθήματά του και να λύνει συγκρούσεις και προβλήματα.
• Αντί της τιμωρίας, προτείνεται μια άλλη μέθοδος, που αναπτύσσει την υπευθυνότητα στο παιδί και το καθιστά υπεύθυνο για τη συμπεριφορά του, χωρίς να μειώνει την αυτοεκτίμηση του. Η μέθοδος αυτή, που είναι και η κύρια μέθοδος οριοθέτησης και αντιμετώπισης της αρνητικής συμπεριφοράς του παιδιού, ονομάζεται «Λογικές Συνέπειες».

Μέθοδος «Λογικές Συνέπειες»

• Σε ένα θετικό, συναισθηματικό κλίμα, δίνουμε στο παιδί επιλογές για να αποφασίσει, προειδοποιώντας το για τις λογικές συνέπειες που θα ακολουθήσουν, και το αφήνουμε να υποστεί τις συνέπειες της επιλογής. Η μέθοδος αυτή προϋποθέτει λιγότερα λόγια και περισσότερες πράξεις, θετική πρόθεση και όχι εκδικητικότητα, συνέπεια και σταθερότητα. Για παράδειγμα:

«Μπορείς να έρθεις μέχρι τις 4.00 στο σπίτι, ή μπορείς να αργήσεις… Εσύ αποφασίζεις! Αν έρθεις στην ώρα σου, θα μπορείς και αύριο να βγεις να παίξεις με τους φίλους σου. Αν αργήσεις, σημαίνει ότι διαλέγεις να μην παίξεις αύριο με τους φίλους σου…» Αν το παιδί επιλέξει να αργήσει, το αφήνουμε να υποστεί τις συνέπειες της επιλογής του την επομένη. «Ξέρω ότι θέλεις να πας να παίξεις… Καταλαβαίνω ότι είσαι θυμωμένος μαζί μου, αλλά εσύ το διάλεξες αυτό… Αύριο θα έχεις τη ευκαιρία να ξαναεπιλέξεις…»

• Ζητήστε τη γνώμη του παιδιού για το τι θα μπορούσε να βοηθήσει την επόμενη φορά. Και δοκιμάστε το. Αν φέρει αποτέλεσμα, επαινέστε το παιδί σας.
• Σταθείτε και εκτιμήστε και πάλι τις περιπτώσεις στις οποίες η πειθαρχία δεν έφερε αποτέλεσμα. Μήπως αντιδράτε πολύ σκληρά και επομένως αναποτελεσματικά; Μήπως το παιδί σας αντιδρά με τρόπο που υποδηλώνει ότι έχει άγχος ή ότι χρειάζεται περισσότερη στοργή;
• Θυμηθείτε να ενισχύετε θετικά το παιδί σας όταν παρουσιάζει μια θετική συμπεριφορά: «Μπράβο το παιδί μου. Κοίταξε πόσο προσπάθησες να ελέγξεις τον εαυτό σου! Είμαι πολύ περήφανη για σένα!».